پس از آن با ارائه امكاناتی نظیر ارسال متن، تصویر و صدا و دهها امكان ارتباطی خلاقانه دیگر، تلاش می‌شود تا كاربر به نرم‌افزار وابسته شود و زمان بیشتری از نرم‌افزار استفاده كند. در میان نرم‌افزارهای مشابه، وی‌چت از نوآوری‌های بیشتری در این حوزه برخوردار است و با امكاناتی مانند اشتراك‌گذاری لحظات به یادماندنی با همه دوستان (تقویت روابط موجود)، جستجوی سایر كسانی كه این نرم‌افزار را دارند و در فاصله كمی از كاربر هستند (یافتن راه‌های ارتباطی جدید) و یافتن كسانی كه همزمان با كاربر گوشی تلفن همراه را تكان داده‌اند (ایجاد هویت گروهی جدید) جذابیت بیشتری برای كاربران عمدتا جوان تلفن‌های همراه هوشمند فراهم آورده است. رویكرد تجاری بنگاه‌هایی كه این ابزارها و سایر همزادهای آن را در دسترس قرار می‌دهند، خرده فروشی اطلاعات است. به این معنی كه با توجه به علائق و عادت‌هایی كه از كاربر به دست می‌آورند به او خرید نسخه دیجیتال یك كتاب، یا بلیط یك كنسرت یا یكی از آهنگ‌های جدید یك خواننده را توصیه می‌كنند یا بازی‌ها و محصولاتی كه شركای دیگر، مخصوص این اپلیكشین‌ها تولید می‌كنند برای فروش عرضه می‌شود.
همچنین اطلاعات مربوط به سلائق مخاطبان نیز به صورت یكپارچه و اجتماع یافته، بررسی و تحلیل می‌شود و براساس تحلیل كلی‌ای كه از مجموع رفتارهای مخاطبان به دست می‌آید، پیشنهادهایی به واحدهای بازاریابی بنگاه‌های بزرگ اقتصادی می‌شود و با توجه به شمار بالای كاربران این اپلیكشین‌ها كه مثلا برای وی‌چت بیش از 600 میلیون كاربر است، این پیشنهادها می‌تواند بسیار تعیین‌كننده باشد. یعنی به صورت عام برای پایه‌گذاران این اپلیكیشن‌ها اهمیتی ندارد كه در روابط میان كاربران چه می‌گذرد و اطلاعات شخصی و فردی كاربران مطابق تعهدی كه در ابتدا می‌دهند، به صورت مصداقی استفاده نمی‌شود.
در روزهایی كه از فیلترشدن این نرم‌افزار می‌گذرد اظهارنظرهای رسمی مختلفی درباره آن شده است. بیشترین اشاره هم به این شده است كه این نرم‌افزار بستری برای عرف‌شكنی در حوزه مسائل فرهنگی و اجتماعی بوده است و به همین دلیل با تشخیص كمیته تشخیص مصادیق، دستور مسدودی دسترسی به آن صادر شده است. نكته مهم این است كه وی‌چت اولین نرم‌افزاری نیست كه این خدمات را ارائه می‌دهد. همین الان دست‌كم چهارنرم‌افزار دیگر با همان كیفیت ولی با وسعت و شهرت كمتر در دسترس كاربران هستند كه مشاهده نگارنده نشان می‌دهد در روزهای پس از مسدودی وی‌چت جست‌وجوی بیشتری برای استفاده از آنها انجام می‌شود. همچنین قاعدتا با توجه به بازار رو به گسترشی كه در این حوزه وجود دارد نرم‌افزارهای اینچنینی گسترش هم خواهند یافت و مسدودی یكی از آنها تنها پاك كردن صورت مساله «احتمالی» است.
نكته مغفول در نظام فیلترینگ به صورت كلان و در فیلترینگ وی‌چت به صورت خاص، دخالت غیر مؤثر نهادهای بالادستی برای حل مساله‌ای است كه به نظر می‌رسد باید درباره ماهیت آن بیشتر دقت كرد. تجربه نشان داده است با محدودیت‌های ایجادشده برسر راه رسانه‌های اجتماعی در زمانی كوتاه پس از ایجاد محدودیت یا كاربران به سایت یا اپلیكشینی جدید و مشابه كوچ‌كرده‌اند یا با دسترسی به انواع ابزارهای دورزدن فیلترینگ باردیگر به نرم‌افزار محبوب خود بازگشته‌اند. هشدارهایی كه درباره وی‌چت داده می‌شود، از قبیل نشت اطلاعات شخصی به كاربران دیگر، روابط خارج از عرف و مانند اینها همه و همه مربوط به بافتار بزرگتر اجتماعی و فرهنگی است و این نرم‌افزارها نه بستر اصلی، بلكه زائده‌ای به رویكردهای فرهنگی و اجتماعی كاربرانشان هستند. نظریات متاخر رسانه و ارتباطات بر توانمندسازی كاربران (اطمینان و آگاهی‌بخشی) از راه افزایش سواد رسانه‌ای والدین، فرزندان و تسهیل‌گران محیطی مانند معلمان و گروه‌های واسط تاكید دارند. گام بعد البته می‌تواند مداخله مؤثر دولت‌ها ونهادهای سیاست‌گذار فرهنگی برای اصلاح الگوی مصرف این اپلیكشین‌ها و نرم‌افزارها باشد.
نباید از یاد برد هرسایتی با مخاطبان جوان و نوجوان كه فیلتر می‌شود، برای والدین به این معنی است كه دسترسی به آن منوط به استفاده از ابزار دور زدن فیلترینگ می‌شود و دسترسی به این سایتها و شبكه‌های اجتماعی را در كنار سایر محتویات فیلترشده فراهم می‌‌آورد و مسدودی دسترسی به سایت یا اپلیكیشنی با هزاران كاربر، عملا كاربران آن را به فضایی سوق می‌دهد كه هزاران سایت نامطلوب دیگر در آن قرار دارند. به همین دلیل هم درباره تصمیم‌گیری در حوزه مسائل اجتماعی معمولا توصیه می‌شود كه هم «مساله» به درستی شناخته شود و هم راه‌حل بهینه و با كمترین آسیب جنبی دیگر انتخاب شود و به نظر می‌رسد متاسفانه مسدودی دسترسی به وی‌چت و ابزارهای مشابه آن هیچ‌كدام از این دو توصیه را جدی نمی‌گیرد.
***
اين يادداشت يك‌شنبه هشتم دي ماه 1392 در روزنامه شهروند منتشر شده است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر