رداخت به ابعاد مختلف این روزنامه نگاری، تاثیرات و چالش های پیش روی آن در گفتگویی با پدرام الوندی، روزنامه نگار و کارشناس رسانه به بحث گذاشته است که مشروح آن در ذیل می آید.
(گفت و گو با دبیرخانه رسانه و آموزش شهروندی)
س- تعریفی که از روزنامه نگاری شهروندی در محافل علمی می شود چیست و این تعریف چه تفاوتی هایی را برای این نوع از روزنامه نگاری در مقایسه با انواع سیاسی، فرهنگی و ... روزنامه نگاری قائل است؟
ج- روزنامه نگاری شهروندی در حقیقت مشارکت شهروندان عادی در تولید محتوای رسانه ای است این مشارکت می تواند در چارچوب رسانه های بزرگ باشد یا نظر گذاشتن در شبکه های خبری یا گفتگوی زنده تلفنی یا از طریق رسانه های متعلق به شهروندان ارائه گردد.
اما جامع ترین تعریفی که می توان برای آن ارائه کرد عبارت است از: مشارکت شهروندان در تولید محتوای رسانه ای؛ که این بهترین تعریفی است که ابعاد مختلف این نوع از روزنامه نگاری را در برمی گیرد.
در بیان تفاوت آن با دیگر اقسام روزنامه نگاری نمی توان این نوع خاص را با ژانرهای دیگر روزنامه نگاری همچون سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مقایسه کرد؛ روزنامه نگاری شهروندی همچون روزنامه نگاری حرفه ای دارای اقسام متنوعی است بدین معنا که همچون عرصه فرهنگ در نوع حرفه ای در شیوه شهروندی نیز آنچه در حوزه فرهنگ مغفول مانده و یا رسانه ها به دلیل سیاست های خاص به آن نپرداخته اند از مجرای روزنامه نگاری شهروندی مورد توجه قرار می گیرد و یا اگر تعلقات و سنن برخی از گروه های فرهنگی خاص در رسانه های اصلی پرداخته نشود روزنامه نگاری شهروندی به میدان آمده و با راه اندازی رادیوی اینترنتی، وبلاگ و یا سایت خبری درباره این گونه و باور فرهنگی سخن می گوید. در سایر عرصه های سیاسی، اجتماعی و ... نیز این مهم صادق است.
روزنامه نگاری شهروندی فضایی جدید است نه ژانر یا حوزه ای جدید در این حرفه و تخصص.
در عرصه بین المللی معروفترین نوع روزنامه نگاری شهروندی inde media"" یا مجموعه سایت های مخالف جهانی شدن است که در دو دهه اخیر یعنی با جریان یافتن نخستین موج اینترنتی این نوع به عنوان منتقدان اصلی فرآیند جهانی شدن تولد یافت. که هم اکنون هم در هر جای دنیا سران جی هشت جلسه دارند و یا کنفرانسی درباره روند جهانی شدن برگزار می شود این مخالفان فارغ از فاصله های مکانی به راهپیمایی می پردازند به دلیل استفاده صحیح و اثرگذار از فضای وب در قالب روزنامه نگاری شهروندی چراکه این سایت بیش از 80 زیرمجموعه به زبان های مختلف دنیا دارد و اطلاعات لازم را در اختیار اعضاء و کاربران خود قرار می دهد و فعالیت ها آنها مربوط به فعالیت های جهانی و آسیب های جهانی شدن است.
س- سابقه روزنامه نگاری شهروندی در ایران به چه زمانی بازمی گردد و آیا این نوع خاص در ایران تجربه موفقی داشته است؟
ج- اگر مفهوم روزنامه نگاری شهروندی را از اینترنت جدا کرده و برای آن دامنه ای با گستره رسانه های جایگزین در نظر بگیریم سابقه تاریخی این نوع از روزنامه نگاری نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان به موازات رسانه های موجود گسترش یافته است چراکه هر جا روزنامه ای منتشر شده و حقایق را بازگو نکرده است همچون دوره قاجاریه و یا انقلاب مشروطه شب نامه ها، اعلامیه ها و دیوارنوشته ها رواج داشته حتی روزنام ههایی در خارج از کشور منتشر و در کشور توزیع شده است
با این نگاه روزنامه نگاری شهروندی قدمتی به بلندای تاریخ حرفه روزنامه نگاری دارد حتی منابر نیز در بازه های زمانی مختلف کارکردی اینچنینی داشته اند یعنی آنجا که رسانه های رسمی کشور از بیان واقعایت سر باز زده اند این منابر هستند که در تناریخ اسلام حرف هایی غیر از حرف مرسوم نظام حاکمه زده است
هرجا رسانه های اصلی بوده اند رسانه های شهروندی نیز حضور داشته اند.
اما در ارتباط این مفهوم خاص با اینترنت باید گفت با با نخستین موج وبلاگ نویسی، گسترش شبکه های اجتماعی و بهبود زیرساخت های رسانه ای مشارکت شهروندان در تولید محتوای رسانه ای نیز بیشتر شده است.
در موفقیت این تجربه نمی توان به آسانی پاسخ مثبت یا منفی داد چراکه علی رغم فعالیت در فضای مجازی به شدت تحت تاثیر واقعیات قرار دارد یعنی به موازات اینکه گروه های طرفدار محیط زیست در دنیای واقعی مجال بروز وظهور بیابند در فضای مجازی نیز به این بحث پرداخته می شود در سایر عرصه های نیز این مهم صادق است.
با این دید چون در روزنامه نگاری فرهنگی، سیاسی و اجتماعی تنوع آنچنانی نداریم در ایران در فضای مجازی هم نمی توان تنوع جندانی را مشاهده کرد البته در زمینه های همچون محیط زیست و جنبش های طرفدار زنان روزنامه نگاری شهروندی در ایران موفق تر عمل کرده است اما بازهم در مقایسه با تجربه جهانی توفیق لازم را بدست نیاورده است.
س- روزنامه نگاری شهروندی با آسیب هایی همچون فقدان سیاستگذاری صحیح، عدم آموزش صحیح روزنامه نگاران و سیاسی شدن این حوزه مواجه است، با اتخاذ چه راهکارهایی می توان با این آسیب ها مقابله کرد؟
با توجه به اثرپذیری روزنامه نگاری شهروندی از فضای واقعی باید توجه داشت که تحولات سیاسی اجتماعی رایج در بستر جامعه تاثیر بسزایی بر جریان روزنامه نگاری شهروندی دارد دلیل سیاست زدگی بیش از حد این نوع از روزنامه نگاری این است که چون در فضای واقعی مجال پرداخت به برخی مسائل داده نمی شود شهروندان با استفاده از قابلیت وب و فضای مجازی به شیوه ای افراطی مباحث مورد نظر خود را ارائه می کنند بنابراین اگر موضوعات فضای واقعی غربال شود می توان شاهد بروز آرامش در فضای روزنامه نگاری شهروندی نیز بود.
البته باید توجه داشت به دلیل ماهیت مرکز گریز روزنامه نگاری شهروندی نمی توان برای آن سیاست گذاری کرد و اگر نهادی درپی ساماندهی آن در قالب زیرشاخه ها باشد توفیقی بدست نمی آرود و شکست نمی خورد.
از سوی دیگر باید شهروندان را متقاعد کرد تا اصولی را که در دنیای واقعی رعایت می کنند در فضای مجازی نیز مهم بدانند بدین معنا که با نگاه و بینشی صحیح و به دور از کذب و کتمان واقعیات به اطلاع رسانی بپردازند البته این نگاه باید از درون در روزنامه نگاران شهروند شکل بگیرد نه از بیرون به آنها تفویض شود.
س- برخی بر این باور هستند که روزنامه نگاری شهروندی با شکل گیری نهادهای منسجم شهری ارتباط نزدیکی دارد و هرگاه مدیری توانا بر مجموعه های شهری مدیریت کرده است، شاهد نهادسازی رسانه ای و افزایش اطلاع رسانی به مردم بوده ایم که تاثیرات مثبتی به همراه داشته است؛ این واقعیت تا چه اندازه در رشد روزنامه نگاری شهروندی موثر است؟
ج- این مهم که رشد و توسعه روزنامه نگاری شهروندی با گسترش نهادهای مدنی ارتباطی مستقیم دارد انکار ناپذیر است یعنی هرچه حکام و مسئولان اهمیت بیشتری به نهادمند شدن رفتارهای مردم بدهند رفتار شهروندان نیز در فضای مجازی نهادمند می شود قاعدتا هرچه مدیریت شهری به نهادسازی در محیط شهری توجه داشته باشد و به نهادهای مدنی اهمیت دهد به همان نسبت رسانه های وابسته به این نهادهای مدنی در فضای وب انسجام بیشتری یافته و کارکردهای بهتری از خود ارائه می دهند.
س- روزنامه نگاری شهروندی چه تاثیراتی بر حضور اثرگذار مردم در مسائل اجتماع به ویژه در امر حل مشکلات دارد؟
ج- میزان اثرگذاری روزنامه نگاری شهروندی در حل مسائل و مشکلات پیش روی جامعه در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی وابسته به سیاست های خاص مدیران است یعنی میزان توجه آنها به محتوای انعکاس یافته در رسانه های شهروندی تاثیری مستقیم بر این مهم دارد.
اگر در درون مدیریت شهری یا کشوری به رسانه های شهروندی اهمیت داده شود به آنها به عنوان تربیونی برای ارائه نقطه نظرات مردم نگریسته شود می توان انتظار داشت که از بستر مناسب ارائه پیشنهادات، انتفادات و نظارت سازنده فراهم شود. اگر مدیران به مطالب درج یافته در این رسانه ها و برجسته سازی روزنامه نگاری شهروندی اهمیت دهند احتمال موفقیت بسیار بالا می رود اما اگر این نگاه وجود نداشته باشد موفقیت توسط آنها دور از انتظار خواهد بود.
س- برخی روزنامه نگاری محلی را پایه و اساس روزنامه نگاری شهروندی می دانند، بین این دو نوع از روزنامه نگاری چه رابطه ای برقرار است و آیا رشد روزنامه نگاری محلی پیشرفت نوع شهروندی آن را درپی خواهد داشت؟
ج- روزنامه نگاری محلی را نمی توان به طور مستقیم به نوع شهروندی ارتباط داد به همان میزان که روزنامه های محلی غیروابسته به دولت و مدیریت شهری زیاد باشد چون منابع اصلی تولید مردم و اتفاقات محله به شمار می روند به شرط استقلال از سیاست گذاری های مدیریت شهری می توان این رابطه را تصور کرد اما به هر حال در محیط های آکادمیک وجود این ارتباط بیان نمی شود.
س- آینده روزنامه نگاری شهروندی را چطور پیش بینی می کنید، آیا امروز که فرآیندهای ارتباطی تغییر کرده و ظهور رسانه های نو بر رسانه های پیشین نیز تاثیر گذاشته است روزنامه نگاری شهروندی در ایران چشم انداز خوبی را پیش رو دارد؟
ج- قاعدتا بروز رسانه های جدید به معنای حذف رسانه های پیشین از چرخه اطلاع رسانی نیست و روزنامه نگاری شهروندی تولد فضای جدید گفتگویی در محیط فرهنگی رسانه ای است تا انسان های بیشتری حرف زده و مورد توجه قرار بگیرند به همین دلیل این نوع خاص نه تنها آینده بلکه حتال روزنامه نگاری را هم متحول کرده و این تحول قطعا ادامه می یابد.
روزنامه نگاری شهروندی به معنای جریان قطع کننده و بازدارنده روزنامه نگاری حرفه ای نیست بلکه در کنار و به موازات آن فعالیت می کند و اکوسیستم رسانه ای را گسترش داده و آن را متحول می کند که این تحول به معنای کنار گذاشتن دیگر انواع روزنامه نگاری تعبیر نمی شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر